Het dorp Wambinghe

Voor de ontwikkeling van het zuidelijk deel van Texel is de inham van Ente belangrijk geweest. Daar waar zeewater landinwaarts kon stromen en zand, slib en mineralen kon afzetten in het veen, werd de grond langzaam hoger en – door inklinking – steviger. De mensen die tot dan toe woonden op de hoger gelegen keileembulten, konden zich nu ook gaan vestigen langs de inham van Ente. Door ontginning en verkaveling drongen ze vervolgens het veen nog verder terug. Voor de visserij was dit een uitermate geschikte locatie: een havenplaats aan de Noordzee die aansloot op de hoger gelegen (keileem)delen.

Van buurtschap tot belangrijkste kerdorp

Het dorp Wambinghe is omstreeks 100 na Chr. ontstaan. In de begintijd was het niet meer dan een buurtschap. In de eeuwen erna groeide het uit tot een groot dorp. Rond 720 al was Wambinghe het belangrijkste dorp van de Noordzeekust, met een eigen kapel, gesticht door Willibrord en Bonifatius. Vanaf 1400 duidde men dit gebied behalve met Wambinghe ook aan met Westeynde, wat verder verbasterd werd tot De Westen.

Omstreeks 1350 waren er op Texel, naast twintig gehuchten, vier kerkdorpen: Wambinghe, Den Burg, Oosterend en De Waal. In die tijd had Wambinghe veel last van opstuivend zand en duinvorming. De zo belangrijke inham van Ente stoof geheel dicht en boeren kregen te kampen met stuifzand op hun akkers en weilanden.

Wambinghe lag aan een beek met de naam Kerke Ee. De dorpskern strekte zich langs die beek uit, vanaf het Torenhuis (zie afbeelding hiernaast en foto hierboven) richting de huidige Fonteinsweg en Jan Ayeweg. De Fonteinsweg heeft zijn naam zelfs aan deze beek te danken (fontein = bron). Het beekje ontsprong net buiten het dorp en stroomde met een bocht om het dorp richting Den Hoorn. Ook de Kerke Ee is uiteindelijk dicht gestoven. Mede daardoor verloor Wambinghe zijn strategische ligging. Rond 1650 is het dorp van de kaart verdwenen. Vissers trokken naar Den Hoorn en De Koog. Een enkele boer bleef in het gebied wonen. Tot op de dag van vandaag vind je langs Westerweg nog boerderijen.

In 1571 werd de kerk van Wambinghe door de Watergeuzen verwoest. Wat bleef staan was de toren. Deze was belangrijk als baken voor de scheepvaart en werd in 1593 hersteld. Na de Franse tijd raakte de toren buiten gebruik.
In 1859 werd hij afgebroken. Het naastliggende Torenhuis, dat dateert uit 1578, staat nog steeds langs de huidige Westerweg.