Het verhaal van een Duin
Bij deze wandelroute verlaat je Den Hoorn aan de westkant. Het hoogteverschil in het dorp zal je niet ontgaan. Het huidige Den Hoorn was al bewoond voor het begin van onze jaartelling. In die tijd heette het dorp Het Clijf, een naam die verwijst naar de nog altijd goed zichtbare kliffen (keileemopstuwingen) waarop het was gebouwd.
Het toenmalige Marsdiep was zeer grillig en veranderde regelmatig van stroming. Op de hoge keileembulten waren de bewoners relatief veilig. Pas nadat het Marsdiep omstreeks 1290 verbonden raakte met de Zuiderzee, werd de zuidpunt van Texel echt interessant voor handelaren, vissers en loodsen om zich te vestigen. Tussen 1300 en 1398 lag het dorp overigens iets zuidelijker, op een toenmalige landtong aan zee, en heette het Den Horn, met één o. Toen deze nederzetting in 1398 door Friese zeerovers werd verwoest, trokken de Hoornders zich weer terug op de kliffen ter hoogte van het vroegere Het Clijf. Het nieuwe dorp kreeg de naam Den Hoorn. Deze wandeltocht brengt je langs plekken die iets over deze onstuimige periode vertellen.
Galgenduin.
Vroeger hadden veel grote steden een galgenveld, vaak een hoogte in het buitengebied waar criminelen en veroordeelden werden opgehangen. Zo had Amsterdam een Galgenstraat en Utrecht de Galgenwaard. Het Texelse Den Burg had een galgenveldje, op de Hoge Berg, waar tot in de achttiende eeuw mensen werden opgehangen. Voor Den Hoorn is het al wat langer geleden, maar eind veertiende eeuw moet ook hier een Galgenduintje zijn geweest. Het levendige dorp van toen trok natuurlijk ook vreemd volk, waaronder aan lager wal geraakte zeelui zonder geld. Het gerecht maakte korte metten met hen. Het Galgenduintje was een van de hogere duinen achter het huidige voetbalveld. Toch een wat macabere gedachte…
Loodmansduin
Van uitkijkpunt tot commandopost.
Kort nadat Texel rond 1170 een eiland werd, ontstond aan de rand van het strand dit hoge duin. In de 16de, 17de en 18de eeuw was Den Hoorn hét loodsendorp van Nederland. De Hoornder Loodsen brachten de schepen – onder meer van de VOC – veilig via het Spaanjaardsgat naar de Reede van Texel bij Oudeschild, waar zij water en proviand insloegen voor de aanstaande zeereis en wachtten op gunstige wind. De loodsen tuurden vanaf het Loodsmansduin over zee, op zoek naar nieuwe ‘klanten’.
De bunker die je nu nog op het Loodsmansduin aantreft, is in de winter van 1939-1940 gebouwd door de Nederlanders, als onderdeel van het 1ste Detachement Kustartillerie van de Stelling Den Helder. Het duin biedt een prachtig uitzicht op het zuiden van Texel, het Marsdiep en Noorderhaaks (Razende Bol), met in de verte de marinehaven van Den Helder.
De bunker is gebouwd ter bescherming van deze belangrijke en strategisch gelegen haven.
De ‘2de Batterij 15L. 35’ – of Batterij Den Hoorn – bestond uit een commando- en vuurleidingspost (de bunker op het hoge duin), drie geschutsemplacementen met 15 cm (van origine scheeps-)geschut, drie manschappenonderkomens, twee munitiebergplaatsen en drie meetposten. Deze lagen alle in het oostelijk deel van het duingebied De Bollekamer, zo’n anderhalve kilometer ten noorden van de bunker op het Loodsmansduin.
Helaas heeft de batterij voor de invasie in Nederland niet veel kunnen betekenen. Op 14 mei 1940 zijn er vanaf de geschutsemplacementen in De Bollekamer slechts twee proefschoten gelost. Er werd daarbij geschoten op een doel op het vliegveld van Texel (‘Vlijt’), een afstand van zo’n elf kilometer. De proef slaagde en er werd besloten om de batterij te gebruiken als artillerieondersteuning voor landinwaarts gerichte doelen. Zover is het echter nooit gekomen, omdat in de vroege ochtend van 15 mei 1940 de capitulatie werd getekend door de Nederlandse opperbevelhebber, generaal Winkelman.
Tijdens de oorlog werd de bunker door de Duitsers als ‘Flugzeugwache (Fluwa A29)’ gebruikt: een observatiepost voor naderende vliegtuigen. Daarvoor werd er een gat in het dak gemaakt. In de loop van de oorlog verscheen op het duin naast Loodsmansduin een zware Duitse luchtdoelbatterij. Deze bestond uit vier 10.5 cm luchtdoelkanonnen, beschermd onder meedraaiende koepels, met de daarbij behorende infrastructuur, zoals onderkomens, keukens en sanitair. De bunker op het Loodsmansduin hoorde niet bij de zware batterij. Het was een vestiging van de Luftwaffe, bezet door een onderofficier en acht manschappen.
Tegenwoordig wordt de bunker gebruikt als toeristisch uitkijkpunt. Eind 2016 is op de bunker een periscoop geplaatst. Daarmee kijk je mooi uit over het omringende duingebied, de Noordzee, zandplaat De Razende Bol en
Den Helder.
