Het verhaal van een Duin
Het duin Neeltjesnol, ontstaan omstreeks 1435, maakt deel uit van een duinrug die achter camping Loodsmansduin langs loopt. Dit gebied is eerst als kwelderland door schapenhouders en later, na inpolderen, door akker- en bollenboeren gebruikt. De duinrug bestond uit verschillende hoge duinen, waarvan Loodsmansduin het bekendste is. Ook Neeltjesnol is een bekende naam. Vanaf dit hoge duin heb je zicht op twee vogelrijke gebieden. Zeewaarts kijk je uit over de Mokbaai en landinwaarts over De Petten.
Het duin Neeltjesnol (nol betekent duin, zie uitleg verderop) lag lange tijd aan zee en was hierdoor een mooi uitkijkpunt. Volgens de overleveringen hebben hier talloze mensen over zee staan turen, waaronder veel vrouwen, speurend naar het schip dat hun man of zoon terugbracht van een verre zeereis. Gedurende 250 jaar fungeerde het duin als uitkijkpunt. Daarna groeide er een nieuwe vloedhaak aan, waardoor de zee verder zuidwaarts kwam te liggen.
In de 250 jaar dat Neeltjesnol als uitkijkpost diende, zijn er heel wat schepen gepasseerd: Oost-Indiëvaarders en andere (VOC-)handelsschepen en later de walvisvaarders. Zij lagen tijdelijk in de Mokbaai, of verderop op de Reede van Texel, om proviand en water in te slaan en te wachten op gunstige wind. De vele loodsen uit Den Hoorn verdienden hun geld aan dit scheepvaartverkeer. Zij loodsten de schepen veilig door het onstuimige Marsdiep, dat zij zelf kenden als hun broekzak. Vanaf Neeltjesnol en Loodsmansduin tuurden zij de zee af, op zoek naar nieuwe ‘klanten’.
Oorsprong van de naam Neeltjesnol
Over het ontstaan van de naam Neeltjesnol doen verschillende verhalen de ronde. Was Neeltje een van de vrouwen die op het hoge duin op de uitkijk stond, wachtend op de terugkomst van haar zeevarende man of zoon? En gaf zij haar naam om de een of andere reden aan dit duin? Eigenlijk weten we het niet. Een ander mooi, maar onwaarschijnlijk verhaal gaat over een Texelse boer die wilde dat zijn dochter trouwde met een rijke boerenzoon. Hij zocht voor zijn dochter een goede partij, maar zijn dochter – Neeltje – was het daar niet mee eens. Zij had een hele andere man op het oog. Dus weigerde ze koppig te trouwen met de man die haar vader had uitgekozen. Niets wat de oude boer zei kon haar op andere gedachten brengen. Ook de rijke, jonge boerenzoon, die haar ijverig het hof maakte, kon Neeltje niet vermurwen. Ze bleef bij haar eerste antwoord: ‘Nee!’
‘Dan maar naar de heks’, besloot de vader. Neeltjes knieën knikten van schrik en ze werd lijkbleek van angst, maar ze bleef bij haar weigering. Haar oude vader, onwrikbaar als Neeltje zelf, bracht haar aldus op een kwade avond naar de heks, die woonde in een zandheuvel. De stijfkoppige boer ging die avond alleen terug naar huis en liet Neeltje in de duinen achter. Niemand heeft daarna ooit nog iets van haar gehoord. Wel zou de zandheuvel sindsdien Neeltjesnol heten.
Wie de waarheid over Neeltje weet, mag het zeggen.
Enkele Texelse benamingen
Nol. Op het vasteland worden met het begrip nol vooral lage, afgeronde duintjes aangeduid en spreekt men ook van een ‘nollenlandschap’. Op Texel betekent nol gewoon duin, zonder nadere aanduiding over de afmeting ervan. De duinen als geheel, als landschap dus, worden aangeduid als ‘de nollen’.
De Siep. Het lage duingebiedje ten noorden van camping Loodsmansduin heet nog altijd De Siep. Met deze naam wordt zowel het duin aangeduid, als de twee percelen grasland ten noorden en ten zuiden ervan. Het zuidelijke en grootste perceel zou de herkomst van de naam de Siep verklaren, als verbastering van ‘zijpe’. Zijpe – of sipe, siep – is Middelnederlands voor inham in de kust. Ooit was op deze plek een langgerekte, smalle inham, met open verbinding naar zee. We spreken over de tijd voor 1378.
Hoorn. Hoorn, horn of hooren betekent (uit)hoek, punt of uiteinde. Het vroegere Den Horn (met één o) lag bijvoorbeeld op een hoek aan het water. Tegenwoordig komt de veerboot aan in ’t Horntje, op ‘het hoekje van Texel’.
Karhoek, ook Korhoek. Tegenwoordig verstaan we onder de Kar- of Korhoek de hoge kwelder van de westpunt van de Mokbaai. Op oude kaarten staat deze naam iets westelijker vermeld, de huidige Karhoek bestond toen nog niet. De naam heeft te maken met de geschiedenis van de ‘Zoetwater Put’ in de duinen, ten noorden van het Pompevlak. Men gebruikte karren om vaten met zoet duinwater uit deze put over deze hoekvormige plaat naar de sloepen te brengen. Die sloepen leverden het water vervolgens af op de grote schepen op de Reede van Texel (onder meer van de VOC), als drinkwater voor de aanstaande verre zeereizen. Uitvarende schepen namen van Texel zo’n 100.000 liter water mee op reis, in vaten van 600 liter (leggers), 300 liter (varkens) of 150 liter (kardelen).
